Den Tomme en Meerbeek

Meerbeek is een klein dorp in de gemeente Kortenberg, gelegen tussen Leuven en Brussel.

Het gebied rond Den Tomme is traditioneel agrarisch en kende eeuwenlang een landelijk karakter. De naam "Den Tomme" lijkt te verwijzen naar een open plek of een stuk land dat mogelijk ooit gebruikt werd als gemeenschappelijke weidegrond. In de middeleeuwen waren zulke stukken grond vaak eigendom van abdijen of lokale heren, die deze lieten beheren door boeren of pachters.

Het dorp Meerbeek zelf werd al in de middeleeuwen genoemd in documenten. Het was een rustige landbouwgemeenschap die profiteerde van de vruchtbare gronden in de regio. De omliggende bossen leverden hout, terwijl de open velden werden gebruikt voor akkerbouw en veeteelt. Den Tomme fungeerde mogelijk als een belangrijke toegangspoort tot deze velden.

't Vossenhol

In het glooiend landschap tussen Bertem en Meerbeek, gemakkelijk toegankelijk met de fiets of te voet ligt het speelbos 't Vossenhol. Vanuit het speelbos kijk je uit op een indrukwekkend radarstation te Bertem.

Het speelbos is ongeveer 5 ha groot. Het domein is zuidelijk gericht en geniet een microklimaat. Het biedt recreatie voor groot en klein met ecologische en recreatieve opgedeelde ruimtes en is toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Kinderen kunnen naar hartenlust spelen, met takken sleuren, hutten bouwen en ravotten op de speelweide of lopen door de betonnen koker, een hindernissen parcours afleggen, klauteren op de kleine klimmuur en lopen in het doolhof. Even uitrusten kan op de houten paddestoelen, zitbanken of in het gras op de picnicweide en zo samen een gezellig familie moment beleven.

Kapel van het Heilige Hart van Jezus

Eén van de bewoners van Den Tomme nl. Raymond Luyten (+ 1983) vatte het plan op om een kapel te bouwen in de Steenbergstraat. In 1984 bouwden Fernand Vandamme en Jozef Weemaels de niskapel met puntdak. De kapel werd gebouwd in baksteen. Voor de kapel werd een zitbank geplaatst en opvallend is het rode kruis boven de nis. Op 20 oktober 1985 werd de kapel van het H.Hart van Jezus op Den Tomme plechtig ingehuldigd. 

In 2020 heeft Jarek, een van de bewoners van Den Tomme, het kapelletje opgeknapt en er zitbanken geplaatst om er de mensen uit de wijk samen te brengen. In 2024 zorgde Alain en Rolande daar ook voor een boekenruilkast. Buren en voorbijgangers kunnen elkaar in dit zalig hoekje ontmoeten. Of ze kunnen er terecht als ze nood hebben aan wat rust. 

Waterreservoirs

Tijdens de aanleg van het waterpompstation zijn bij graafwerken vondsten uit de Midden-Romeinse tijd  aangetroffen (aardewerk en maalsteenfragmenten). In deze zone zou één van de oudste bekende middeleeuwse woonkernen van Meerbeek tot de 17e eeuw hebben gelegen, met onder meer het 'Hof op de Zeventomme' en het 'Hof van Protegem' in de onmiddellijke omgeving (Maes 1960, 466-468). 

Het huidige terrein van de waterreservoirs te Meerbeek voorziet in 60% van de waterverdeling door de Watergroep in Vlaams-Brabant. Het eerste reservoir trad in werking in 1947 en het tweede reservoir in 1995, goed voor een bergingscapaciteit van max 60.000 m3/dag en een gemiddelde productie van 48.000 m3/dag. De reservoirs worden gevoed door een 15-tal winningen in Vlaams- en Waals-Brabant. Het ligt op de as 'Toevoer Mechelen' aangelegd na WO II om aan de verhoogde vraag naar water te kunnen voldoen. 

Rol van de site naar de toekomst:

• Versterkte rol als centraal knooppunt in toevoer van water
• Vernieuwde opslagstructuur voor komende decennia
• Verhoogde leveringszekerheid voor meer dan 100.000 gezinnen en industrie uit de regio zoals o.a. Ziekenhuis Gasthuisberg.

Heerbaan en Vijfwegenboom

De Heerbaan is een historische benaming voor een romeinse of middeleeuwse weg die doorheen het gebied loopt. Uit graafwerken in de jaren '90 vorige eeuw bleek uit gevonden aardewerk aan de Heerbaan, dat er aan dit wegenknooppunt verschillende hoeves en andere woonsten geweest zouden zijn. Een hoger gelegen gebied gaf pestzieken en melaatsen de kans om te bedelen. 

Heerbanen waren belangrijke verbindingswegen die steden en dorpen met elkaar verbonden en dienden zowel militaire als economische doeleinden. In de Romeinse tijd werden dergelijke wegen aangelegd om legioenen snel te kunnen verplaatsen, maar ze bleven ook in latere periodes van belang voor handel en communicatie.

De Heerbaan in de buurt van Meerbeek maakte waarschijnlijk deel uit van een groter netwerk van wegen die het romeinse rijk doorkruisten. Na de val van het rijk bleef de weg in gebruik, maar het onderhoud verslechterde. Tijdens de middeleeuwen ontwikkelde de Heerbaan zich tot een handelsroute die boeren, ambachtslieden en reizigers gebruikten. Langs de weg ontstonden herbergen, boerderijen en kleine nederzettingen, waaronder waarschijnlijk ook delen van Den Tomme. 

Op 'Den Tomme' komen 5 wegen samen, namelijk de Billekensbergweg, Oude baan (Heerbaan) en de Aarschotse baan. Dit zijn slechts 3 wegen maar op de luchtfoto's lijken het er 5 te zijn.

Aan het Vijfwegenkruispunt stond vroeger de Vijfwegenboom, in de 19de eeuw een machtige lindenboom, die meermaals door de bliksem getroffen werd. Ter gelegenheid van het openstellen van het Vijfwegenboompad in 1980 werd een nieuwe lindenboom geplant.

Radarstation van Bertem

Het radarstation in Bertem bestaat uit twee radartorens die 350 m uit elkaar liggen: een hoofdtoren en een 'back-uptoren'. De radar in Bertem bestrijkt een gebied met een straal van 260 km (Parijs-Dover-Leeuwarden-Frankfurt) tot op een hoogte van 60.000 voet (nagenoeg 20 km). 

Bertem bezit een primaire en een secundaire radar. De primaire radar geeft informatie over de afstand, de vliegrichting en de snelheid van het vliegtuig. De secundaire radar zendt pulsen uit die door een transponder aan boord van het vliegtuig worden beantwoord met gegevens over de hoogte, de identificatie van het vliegtuig en eventuele  alarmmeldingen. Met behulp van deze radarinstallaties wordt sinds enige tijd ook het weer voorspeld. Skeyes staat samen met Eurocontrol en de militaire luchtvaartautoriteiten in voor de veiligheid in het Belgisch luchtruim en op de luchthavens en controleert alle vliegbewegingen rondom Brussels Airport. 

bron: www.belgocontrol.be

Moderne tijd

In de 19e en 20e eeuw veranderde het karakter van het gebied door de industrialisatie en de groei van steden zoals Brussel en Leuven. 

Hoewel Meerbeek, Bertem en Den Tomme hun landelijke karakter grotendeels behielden, kwamen er meer woningen en infrastructuur bij. De nabijheid van de luchthaven van Zaventem bracht ook een zekere modernisering met zich mee.

Den Tomme wordt tegenwoordig gezien als een rustige woonwijk, terwijl de Heerbaan een verbinding blijft die de historische roots van de regio weerspiegelt. Het gebied is geliefd om zijn combinatie van rust, natuur en de nabijheid van stedelijke voorzieningen.